Od sadzonki do deski

Ścięte drzewo – czyli drewno, które trafia do tartaku, ma za sobą długą, często kilkudziesięcioletnią historię, a leśnicy są odpowiedzialni za każdy jej etap – od sadzenia drzew, aż po przygotowanie surowca dla przemysłu drzewnego. Ten proces nazywamy cyklem produkcyjnym drewna, a jego prześledzenie pozwala zrozumieć, jak wiele pracy i czasu potrzeba, by powstała jedna deska.

Etap 1. Sadzenie lasu - uprawa

Wszystko zaczyna się od założenia uprawy leśnej. Sadzi się wtedy sadzonki drzew rodzimych gatunków, takich jak sosna, dąb, świerk czy buk. Leśnicy przygotowują wcześniej glebę, a sadzenie odbywa się wiosną lub jesienią. Sadzonki pochodzą ze specjalnych szkółek leśnych, mają odpowiednie pochodzenie i jakość.

Ciekawostka: Przed sadzeniem leśnicy muszą dokładnie przeanalizować siedlisko – typ gleby, wilgotność, nasłonecznienie i ekspozycję terenu. Każdy gatunek ma swoje wymagania: sosna preferuje gleby piaszczyste i suche, podczas gdy świerk lepiej rośnie na glebach wilgotnych i żyznych. Błędny dobór gatunku może skutkować tym, że sadzonki w ogóle się nie przyjmą lub będą chorowały przez całe życie.

Etap 2. Młodnik - czyszczenia

W wieku kilkunastu lat las wchodzi w fazę młodnika – to okres intensywnego wzrostu. Na tym etapie prowadzi się tzw. czyszczenia wczesne i późne, czyli usuwanie wybranych drzewek, które są słabsze lub wadliwe. Dzięki temu pozostawione drzewa mają więcej światła i przestrzeni do rozwoju.

Ciekawostka: W fazie młodnika często obserwujemy zjawisko konkurencji wierzchołkowej – drzewa dosłownie "walczą" o dostęp do światła, wyciągając się ku górze kosztem rozwoju pnia. Dlatego czyszczenia są kluczowe, – by pozostawione drzewa mogły swobodnie rozwijać korony. Interesujące jest to, że natura sama też prowadzi selekcję – słabsze drzewa po prostu zamierają.

Etap 3. Drągowina - trzebieże

Kiedy drzewa mają około 35–50 lat, mówimy o fazie drągowiny. Pnie są już grube, ale drewno nie jest jeszcze pełnowartościowe. Prowadzimy wtedy trzebieże – planowane usuwanie wybranych drzew, które nie rokują do dalszej hodowli lub przeszkadzają innym. To pozwala uzyskać lepszy skład i jakość przyszłego drzewostanu.

Ciekawostka: W fazie drągowiny drzewa osiągają średnicę pni około 7-20 cm – to już surowiec użytkowy, choć nie najwyższej jakości. Drewno z trzebieży trafia głównie do przemysłu papierniczego lub do produkcji palet. Leśnicy muszą umiejętnie wybrać, które drzewa usunąć – pozostawiamy te o najlepszej formie pnia, zdrowej koronie i bez oznak chorobowych.

Etap 4. Dojrzały las – rębnie

Po kilkudziesięciu latach las osiąga wiek dojrzałości rębnej. W zależności od gatunku może to być np. dla brzozy 80 lat, sosny 100 lat, a dla dębu aż 140 lat. Wtedy wchodzimy w etap rębni, czyli zaplanowanych cięć, które służą zarówno pozyskaniu drewna, jak i odnowieniu lasu. Stosujemy różne rodzaje rębni – np. rębnię gniazdową, gdzie wycina się drzewa na niewielkich powierzchniach, by mogły tam rosnąć nowe pokolenia drzew w otoczeniu starszego drzewostanu..

Ciekawostka: Wiek rębności to nie przypadkowa liczba – to moment, gdy drzewo osiąga miąższość użytkową, czyli optymalne proporcje między jakością drewna a jego ilością. Drzewa podobnie jak inne organizmy żywe w pewnym wieku zamierają.

Etap 5. Zrywka i wywóz drewna

Po ścięciu drzew drewno jest sortowane i przygotowywane do transportu. Najpierw następuje zrywka, czyli przemieszczenie drewna z miejsca ścinki do dróg wywozowych i układane w mygły i stosy, najczęściej przy użyciu maszyn zwanych forwarderami. Następnie drewno jest mierzone i klasyfikowane według przyszłego przeznaczenia.

Ciekawostka: Klasyfikacja drewna to prawdziwa sztuka wymagająca doświadczenia. Leśnicy oceniają każdą kłodę pod kątem klasy jakości, uwzględniają sęki, krzywizny, pęknięcia, oznaki chorób i obecności owadów. Harwestery – maszyny do ścinki drzew – potrafią zmierzyć i posortować drewno automatycznie, ale ostateczną decyzję zawsze podejmuje człowiek.

6. Dostarczenie do tartaku

Finalnie drewno zostaje załadowane na samochody i przewiezione do tartaku. Tam jest przerabiane na tarcicę – deski, kantówki, które będą wykorzystywane w budownictwie, meblarstwie lub innych gałęziach przemysłu. Dla leśników cykl się jednak nie kończy – każda powierzchnia po wyciętym lesie jest ponownie odnawiana, by kolejne pokolenia mogły korzystać z zasobów lasu.

Ciekawostka: W tartaku z jednej kłody wykorzystuje się zazwyczaj 60-70% objętości – reszta to odpady tartaczne (trociny, kora), które nie marnują się, ale trafiają do produkcji płyt wiórowych, pelletu czy biomasy. Właściwie wysuszona deska może służyć dziesiątki lat.